27 grudnia 2013 Prezydent Polski Bronisław Komorowski podpisał nową ustawę o cudzoziemcach.
Przepisy ustawy wejdą w życie 1 maja 2014 roku.
W niniejszym artykule prześledzimy najważniejsze z nich. Gdy tylko pojawią się przepisy wykonawcze do ustawy, poszczególnym regulacjom poświęcimy na naszych łamach więcej uwagi. Nowa ustawa przewiduje szereg zmian.
Jednym z nich są nowe zasady składania wniosków o przedłużenie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nowa ustawa przewiduje możliwość złożenia dokumentów na przedłużenie pobytu do ostatniego dnia przebywania cudzoziemców na terytorium RP.
Dotychczas wniosek o przedłużenie pobytu w Polsce trzeba było złożyć 45 dni przed upływem terminu zezwolenia na legalny pobyt, teraz można to zrobić w dowolnym momencie, ale przed upływem terminu ważności dokumentu będącego podstawą legalnego pobytu. I tak, cudzoziemiec, który zamierza przedłużyć okres swojego pobytu na podstawie wizy Schengen lub wizy krajowej, składa, nie później niż w ostatnim dniu jej ważności, wniosek do wojewody o jej przedłużenie. Wizę krajową można przedłużyć jednokrotnie, przy czym okres pobytu na podstawie przedłużonej wizy krajowej nie może przekraczać okresu pobytu przewidzianego dla wizy krajowej. Jeżeli chodzi o zezwolenia na pobyt na czasowy, przede wszystkim wydłużony został czas na jaki może zostać ono udzielone. W chwili obecnej są to maksymalnie 2 lata, od 1 maja 2014 – maksymalnie 3 lata. Zmianie ulega też procedura składania wniosku o przedłużenie pobytu. Od maja, konieczne będzie osobiste stawiennictwo w celu złożenia wniosku, gdyż wprowadzono wymóg złożenie odcisków linii papilarnych, co wyklucza możliwość załatwienia sprawy przez pełnomocnika. Zmianą w dobrym kierunku jest zniesienie obowiązku przedstawiania tytułu prawnego do zajmowanego lokalu. Wystarczające będzie tylko wykazanie, że cudzoziemiec ma zapewnione w Polsce miejsce zamieszkania.
Niewątpliwie jedną z najbardziej rewolucyjnych zmian będzie wydawanie zezwolenia na pracę oraz zezwolenia na zamieszkanie w jednym dokumencie. Do tej pory, aby móc przyjechać i pracować w Polsce zwykle trzeba otrzymać dwa różne zezwolenia. Wniosek o zezwolenie na zamieszkanie rozpatrywał wojewoda, który w pierwszej instancji zajmował się sprawą legalizacji pobytu, a zezwolenie na pracę wydawało Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Po 1 maja 2014 obiema sprawami będzie zajmować się wojewoda i to on powinien ustalić, czy cudzoziemiec ma możliwość zdobycia pracy, o którą się ubiega, sprawdzić czy zaproponowane wynagrodzenie jest zgodne z polskim prawem i zasadami rynkowymi. Będzie to o tyle wygodne, że cudzoziemiec w ramach jednej procedury załatwi zezwolenie na pobyt i podjęcie pracy. Obecnie, o pozwolenie na pracę może wystąpić jedynie pracodawca, który chce zatrudnić w Polsce cudzoziemca (i ta możliwość zostanie zachowana), jednakże nowa połączona procedura pozwoli uniknąć sytuacji, gdy dana osoba ma nadal ważne zezwolenie na pracę, ale wygasło jej zezwolenie na pobyt.
Ponadto, zgodnie z nowymi przepisami, cudzoziemiec będzie mógł przez jeden miesiąc przebywać bez pracy, nie tracąc wydanego wcześniej zezwolenia na zatrudnienie i pobyt. Musi jednak w ciągu 15 dni od utraty pracy, powiadomić o tym wojewodę, właściwego ze względu na miejsce aktualnego pobytu.
Nowa ustawa przewiduje wprowadzenie szeregu ułatwień dla studentów i absolwentów polskich uczelni. Student przyjeżdżający do Polski, pierwsze zezwolenie, na odbycie dziennych studiów I, II, III stopnia oraz kursów przygotowujących do tych studiów otrzyma na okres 15 miesięcy. Jeżeli studia, będące podstawą ubiegania się o zezwolenie na zamieszkanie, uzasadniają pobyt cudzoziemca na terytorium RP przez okres krótszy niż 1 rok, pierwsze zezwolenie udzielone będzie na czas trwania roku akademickiego/ studiów, przedłużony o 3 miesiące. Analogicznie, zezwolenie na pobyt w związku z odbyciem kursu przygotowującego do podjęcia studiów, udzielone będzie na okres trwania kursu, plus 3 miesiące. Natomiast cudzoziemcy, którzy kontynuują studia na kolejnym roku, otrzymają zezwolenie na pobyt czasowy na okres do 3 lat, a nie jak do tej pory na rok. Jeżeli jednak, student będzie miał już zezwolenie na pobyt w związku z posiadanym zezwoleniem na pracę, nie będzie mógł się ubiegać o zezwolenie na pobyt na podstawie odbywanych studiów. Ustawa przewiduje również, udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na „inne okoliczności”. Z możliwości tej mogą skorzystać m.in. absolwenci polskich uczelni, którzy będą poszukiwali pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Muszą oni posiadać środki na utrzymanie, ubezpieczenie medyczne oraz muszą mieć gdzie mieszkać. Zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na wyżej wspomniane „inne okoliczności” udziela się na okres 1 roku.
Ponadto, nowej ustawie zmieniono określenie „przymusowa deportacja z kraju” na „zobowiązanie do powrotu”. Zgodnie z nim, niechciany cudzoziemiec powinien opuścić Polskę w ciągu 14 dni. W takich przypadkach zakaz wjazdu do Polski będzie wynosić od sześciu miesięcy do pięciu lat.
Z całą pewnością nowa ustawa o cudzoziemcach będzie przedmiotem wielu dyskusji publicznych. Urząd do Spraw Cudzoziemców już zapowiedział szeroko zakrojoną kampanię informacyjną „Polska. Tu mieszkam”, która ma pomóc dotrzeć z informacją o nowych przepisach do jak najszerszego grona zainteresowanych osób.
Iwona TROCHIMCZYK-SAWCZUK