Ukraiński dom w Warszawie zaprasza na prezentację dr. Ignacego Juźwiaka (UW) “Pogranicze w Centrum Europy. Kontakty transgraniczne i migracja zarobkowa z ukraińskiego Zakarpacia”. Spotkanie odbędzie się 26 lutego o 17.00 w Ukraińskim Domu w Warszawie (ul. Zamenhofa 1).
Istnieje anegdota o starszym mężczyźnie na zakarpackiej wsi, który zapytany o swoje życiowe perypetie odpowiada: Urodziłem się w Austro-Węgrzech, do szkoły poszedłem w Czechosłowacji, służbę wojskową odbyłem na Węgrzech Horthy’ego, następnie przepracowałem pół życia w ZSRR. Teraz dożyłem starości w niepodległej Ukrainie. Rozmówca rzecz jasna wyraża zdumienie nad tak bogatym doświadczeniem i kawałem świata jaki starszemu panu przyszło zobaczyć, na co ten odpowiada: Ależ skąd, ja nigdy nie wyjechałem z tej wsi.
Trudno zrozumieć fenomen ukraińskiego Zakarpacia bez zrozumienia procesów kształtujących granice Ukrainy (1918 – 1991) oraz roli jej zachodnich terytoriów, w szczególności Karpat, w budowaniu narodu i państwa ukraińskiego. Górskie grzbiety oraz rzeki Cisa, Borżawa i Uż, odegrały swą rolę nie tylko jako punkt odniesienia do wytyczania granic, ale także ich kwestionowania. Dziś granice Ukrainy „uczestniczą” w ruchu transgranicznym, handlu wahadłowym i migracjach zarobkowych obywateli tego kraju mając pośredni wpływ na jego demografię. Granice Ukrainy z Rumunią, Węgrami i Słowacją rozdzielają terytoria o wspólnej historii, dziedzictwie kulturowym oraz kompozycji etnicznej, które w latach 1867 – 1918 składały się na węgierskie komitaty Marmarosz, Bereg i Ung. Administracyjne granice pomiędzy obwodami Zakarpackim, Lwowskim i Iwano-Frankowskim pokrywają się z austro-węgierskimi granicami Galicji i Królestwem Węgier, w okresie międzywojennym, Polski i Czechosłowacji.
W swoim wystąpieniu przedstawię rolę granicy państwa w życiu codziennym mieszkańców regionu Zakarpacia (Zakarpatska Oblast) w zachodniej Ukrainie. Jego podstawą są badania terenowe w trzech miejscowościach położonych, odpowiednio, na granicy ze Słowacją, Węgrami i Rumunią. Prezentowane badania poświęcone były praktykom wykorzystania granicy i powiązań transnarodowych oraz zmian, jakie zaszły w tym obszarze w ciągu ostatnich lat. W sytuacji przekładającego się na ekonomiczną recesję kryzysu politycznego (okupacja Krymu, konflikt zbrojny w Donbasie), obywatele i obywatelki Ukrainy doświadczają większej niż do niedawna presji migracyjnej, zaś na zachodnim pograniczu tego kraju obserwujemy zwiększone wykorzystanie istniejących już wcześniej lokalnych kontaktów transnarodowych. Działania podejmowane przez mieszkańców regionu świadczą o ich indywidualnej oraz grupowej sprawczości i przedsiębiorczości. Jednak sprawczość ta również ma swoje granice. Niezależnie od wzmożonego wykorzystywania granicy jako szansy i zasobu, niektórzy przekraczają ją codziennie, inni (podobnie starszy mężczyzna z przytoczonej anegdoty) nigdy nie byli po jej drugiej stronie.
Badania przeprowadzone zostały w ramach projektu Zmieniająca się dynamika powiązań trans-granicznych w „peryferyjnym centrum”. Projekt rewizyty etnograficznej realizowanego w latach 2016 – 2017 w Ośrodku Badań nad Migracjami UW w ramach grantu PRELUDIUM-9 Narodowego Centrum Nauki.
POLECANE LEKTURY:
Юзвяк, І (2019). Деіндустріалізація минулого: неолібералізм і постсоціалізм у промислових руїнах Солотвина.
Jóźwiak, I. (2017). Mobility, work and citizenship in uncertain times. An ethnography of cross-border links at the boundaries of the European Union, CMR Working Papaers, nr 95(153)
Ignacy Jóźwiak, socjolog i antropolog społeczny związany z Ośrodkiem Badań nad Migracjami UW. W centrum jego naukowych zainteresowań leżą granice państw, pogranicza oraz migracje zarobkowe ze szczególnym uwzględnieniem migracji z Ukrainy.