Brak bezpłatnej pomocy prawnej, ograniczony dostęp do informacji oraz przetrzymywanie dzieci w ośrodkach przypominających więzienia – to główne problemy cudzoziemców, o których rozmawiali w Warszawie eksperci, na konferencji „Przestrzeganie praw cudzoziemców w Polsce” zorganizowanej przez Rzecznika Praw Obywatelskich Irenę Lipowicz. W ramach konferencji zaprezentowano raport pod tym samym tytułem, który w elektronicznej wersji można znaleźć na oficjalnej stronie rzecznika – www.rpo.gov.pl .
„Polska jest szczególnie zobowiązana do zajmowania się cudzoziemcami, ponieważ przez wiele lat inne kraje spieszyły nam z pomocą” – powiedziała Irena Lipowicz otwierając konferencję. Jednocześnie oświadczyła, że dołoży wszelkich starań, aby problem przetrzymywania dzieci w zamkniętych ośrodkach był niezwłocznie załatwiony. Na tę kwestię zwracał szczególną uwagę Witold Klaus ze Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. Jego zdaniem, umieszczanie dzieci w zamkniętych ośrodkach jest po prostu niedopuszczalne. Usprawiedliwieniem takiego postępowania nie może być twierdzenie, że część rodziców lub opiekunów chce wykorzystać dzieci do tego, aby legalizować swój pobyt w Polsce. Jako wyraźnie niehumanitarne zachowanie, Witold Klaus uznał to, że decyzję o przedłużeniu terminu przetrzymywania dziecka bardzo często wydaje się w ostatniej chwili, podczas gdy można to zrobić wcześniej, nie tworząc złudnej nadziei.
Ekspert zwracał uwagę na jeszcze inny problem, który można nazwać stosowaniem zasady wzajemności. Zgodnie z prawem, cudzoziemiec, który ucierpiał w rezultacie działań lub i ich zaniechania ze strony polskiego urzędnika, może domagać się odszkodowania jedynie wówczas, gdy w państwie skąd pochodzi, w podobnych sytuacjach, odszkodowanie mogą otrzymać obywatele Polski.
Podczas konferencji omówiono wiele kwestii związanych z legalizacją pobytu cudzoziemców w Polsce. Jednym z najważniejszych problemów jest w tym przypadku dostęp do informacji, w tym, do bezpłatnych porad prawnych. Jak podkreśliła Katarzyna Przybyszewska z Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć, w Polsce w tej kwestii, niestety, do tej pory nie wypracowano stabilnych i efektywnych mechanizmów. Cudzoziemiec, który często nie zna języka i przybywa z innej przestrzeni kulturowej, w tak ważnych kwestiach może liczyć nie na polskie państwo, a na lokalne organizacje pozarządowe.
Jednak, co podkreślali podczas konferencji przedstawiciele trzeciego sektora, organizacje powinny pomagać, a nie brać na siebie cały ciężar zadań i dlatego oczekuję bardziej efektywnej pracy instytucji państwowych.
Podczas obrad zwrócono uwagę na fakt, że polskie prawo oraz procedury są na tyle skomplikowane, że nie tylko cudzoziemcy, ale nawet miejscowi eksperci mają problemy z jego zrozumieniem i interpretacją. Podkreślano, że taki stan prowadzi do powstania niechcianego zjawiska: „próżnię doradztwa prawnego” wypełniają komercyjne podmioty, które za niemałą opłatę bardzo często świadczą usługi, których jakość budzi wątpliwości. Sytuacja z pewnością wymaga zmian, ale, jak powiedzieli przedstawicieli organizacji pozarządowych, jak na razie od urzędników cały czas słyszą, że z budżetu nie wystarczy pieniędzy na stworzenie bezpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców. Okazało się, że brakuje także środków na terminowe przekazanie środków na taki cel – niektóre organizacje muszą czekać na pieniądze nawet… dwa lata.
Podsumowując konferencję jej uczestnicy wyrazili oczekiwanie, że Rzecznik Praw Obywatelskich, dzięki wadze swego urzędu, wpłynie na szybkie rozwiązanie wspomnianych problemów. Liderzy organizacji, które pracują z migrantami zaproponowali, aby właśnie urząd Rzecznika stał się platformą monitoringu problemów imigrantów.
Foto: www.rpo.gov.pl
Grzegorz SPODAREK