Z każdym rokiem wzrasta liczba Ukraińców, którzy wyjeżdżają za granicę w poszukiwaniu pracy. Obywatele Ukrainy podejmują jakąkolwiek pracę, nawet za grosze, zapracowują się i starają się zapominać o przysługujących im prawach, wydawałoby się, w zamian za miejsce pracy, które w rzeczywistości można łatwo stracić. Co jest przyczyną problemów ukraińskich migrantów zarobkowych?
Pogłębianie się procesu globalizacji oraz kryzys ekonomiczny spowodowały wzrost liczby bezrobotnych we wszystkich krajach świata. Niemożność znalezienia pracy w rodzinnym kraju powoduje, że takie osoby zmieniają miejsce zamieszkania w poszukiwaniu środków do życia. Obecnie na jedno miejsce pracy pretenduje dziesiątki wysokokwalifikowanych osób. Nie dziwi więc, że pracodawcy wykorzystują tę sytuację i naruszają prawa pracowników. Z drugiej strony, pracownicy starają się przemilczać niezgodne z prawem działania pracodawców, aby zachować miejsce pracy.
Wyjeżdżając za granicę, znacząca część ukraińskich migrantów zarobkowych szuka tymczasowej pracy i ma tylko jeden cel – zarobić więcej pieniędzy, aby następnie powrócić do domu. Inni wyjeżdżają na naukę i pozostają. Jednak większość Ukraińców w Polsce pragnie przeprowadzić się do sąsiedniego kraju na stałe lub otrzymać polskie obywatelstwo. Jak żyją i pracują ukraińscy migranci zarobkowi? Na jakie napotykają problemy?
Ukraińcy – największa grupa migrantów w Polsce – przyjeżdżając na zarobek do sąsiedniego kraju, wybierają najczęściej duże miasta, jak Warszawa, Kraków, Wrocław, ponieważ właśnie tu najłatwiej znaleźć pracę. Większość Ukraińców spotyka się z problemem dyskryminacji ze strony Polaków. Jak mówią obywatele Ukrainy – Polacy nie zawsze traktują Ukraińców jak równych sobie ludzi. Równość, którą prawnie zapewniają wszystkie konstytucyjne dokumenty państw Unii Europejskiej, w praktyce jest kwestią bardzo delikatną. Jednak, w ostatnich latach, w tej dziedzinie zaszły zmiany na lepsze – w dużej mierze dzięki temu, że wielu Ukraińców, Białorusinów oraz Rosjan kończą w Polsce studia i podejmują dobrą i dobrze płatną pracę.
Kolejnym problemem większości migrantów zarobkowych jest brak odpowiednich dokumentów, legalizujących pracę za granicą. Taka sytuacja nie wynika z braku chęci do wyrobienia takich dokumentów, ale ze skomplikowanego systemu biurokratycznego, która jest w Polsce. Rezultatem tego jest to, że wyrobienie niezbędnych dokumentów zajmuje tyle czasu, że terminy złożenia wniosków często są przekraczane. Jednym z najważniejszych dokumentów, niezbędnych do legalizacji pracy migranta w Polsce, jest zezwolenie na pracę. Do momentu wprowadzenia nowych przepisów to właśnie pracodawca był tą osobą, która powinna złożyć wniosek o taki dokument. Jednak od 1 maja pracownik samodzielnie składa wniosek o zezwolenie na pracę. „To świetnie” – powie ktoś, myśląc, że w taki sposób sam będzie kontrolować cały proces. Warto jednak wziąć pod uwagę, że nie wszyscy mają doświadczenie i znają przepisy oraz niuanse polskiego prawa, a to czasami utrudnia zdobycie dokumentów.
Następny problem – to pisemna umowa między pracodawcą a pracownikiem. Ten dokument gwarantuje zabezpieczenie praw pracownika – migranta. Czy wszyscy Ukraińcy podpisują taką umowę? Robią to przeważnie osoby zatrudnione w dużych firmach lub innych instytucjach. W przypadku osób, które są zatrudniane prywatnie, a więc do sprzątania, prac w sadownictwie, do opieki – mało kto ma taką umowę. Następstwem braku umowy może być nienormowany czas pracy, jej nadmierny zakres, pracownik nie ma praktycznie „prawa głosu” – pracuje przecież nielegalnie. To wszystko może wykorzystywać na swą korzyść pracodawca.
Aby uniknąć potencjalnych problemów w przyszłości, warto dobrze zapoznać się z polskim prawem pracy. Oczywiście, zwykły obywatel nie posiada głębokiej wiedzy na temat prawa, dlatego też otwarto wiele ośrodków, które pomagają Ukraińcom, nie tylko rozeznać się w tajnikach polskiej biurokracji oraz swych prawach w konfrontacji z niezgodnymi z prawem działaniami pracodawców, ale także wspierają w rozwiązywaniu już istniejących problemów. Agencje zatrudnienia, Fundacja „Ocalenie”, Fundacja Rozwoju „Oprócz Granic” – to tylko niektóre organizacje, do których można zwrócić się, gdy migrant ma jakieś pytania lub problemy. Udzielanie porad rozpoczęła także Fundacja „Inna Przestrzeń”, która współpracuje z Fundacją „Ternopolska”. Bezpłatne konsultacje oraz pomoc można otrzymać także w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców.
Z każdym rokiem podobnych ośrodków jest coraz więcej, ponieważ zwiększa się także liczba obywateli Ukrainy w Polsce. I chociaż wspomniane ośrodki pracują coraz bardziej aktywnie, jednak, niestety – mało prawdopodobne, aby mogły pomóc wszystkim Ukraińcom.
Iryna PITA