19 czerwca, na Ukrainie rozpoczęła się ostatnia w 2015 roku fala mobilizacji. Od marca 2014 roku to już szósta i trzecia w tym roku. Pierwsza i druga fala mobilizacji odbywała się na podstawie rozporządzenia p.o. prezydenta Oleksandra Turczynowa „O częściowej mobilizacji” z 18 marca i 7 maja 2014 roku. Trzecia rozpoczęła się 24 lipca ubiegłego roku, na podstawie rozporządzenia prezydenta Petra Poroszenki, zatwierdzonego przez Radę Najwyższą. Czwarta i piąta odbywały się już w tym roku i rozpoczynały się 22 stycznia oraz 22 kwietnia.
Podobnie jak poprzednie, ostatnia fala mobilizacji będzie trwać 60 dni. Ważna informacja dotyczy tego, kogo może obowiązywać ta fala, ponieważ, nie zważając na to, że to już szósta z kolei, wśród wielu Ukraińców aktualnym pozostaje pytanie odnośnie tego, kogo zgodnie z prawem można mobilizować.
Cel szóstej fali to rotacja wojskowych, których powołano do wojska podczas trzeciej fali mobilizacji. Ministerstwo zaznacza, że jest szczególnie zainteresowane, między innymi, specjalistami w formacjach zmechanizowanych wojsk desantowych oraz zwiadu, kierowcami, specjalistami wojskowej inżynierii. Zaplanowano, że szósta fala mobilizacji w równym stopniu będzie dotyczyć zarówno osób poddanych obowiązkowi wojskowemu, które mają wojskowe doświadczenie, jak i tych którzy wcześniej nie służyli.
Warto przypomnieć zasady, które obowiązują w wszystkich trzech falach w tym roku. Powołania mogą być doręczone, nie tylko mężczyznom, ale i kobietom. Ministerstwo Obrony informuje, że kobiety – poborowe ze stopniem oficerskim, w wieku od 25 do 50 lat, podlegają mobilizacji. Większość kobiet powołanych podczas mobilizacji będzie pełniła służbę na stanowiskach medycznych, takich jak inspektor sanitarny, lekarz, a także w jednostkach łączności i logistycznych. Powołaniu podczas mobilizacji nie podlegają kobiety: rodzic adopcyjny, opiekun prawny, rodzic zastępczy, rodzic – wychowawca, na utrzymaniu których pozostają dzieci – sieroty lub dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej w wieku do lat 18, a także kobiety, na których utrzymaniu pozostają dzieci w wieku do lat 16 – te kobiety mogą być powołane do służby wojskowej jedynie za ich zgodą i tylko w miejscu ich zamieszkania.
W przypadku mężczyzn wiek mobilizacji sięga lat 60-ciu, a powołani mogą być mężczyźni w wieku od lat 25.
Z mobilizacji zwolnieni są poborowi, pod których opieką przebywają niepełnosprawni rodzice lub osoby, które mają troje lub więcej dzieci w wieku do lat 18. Duchowni oraz osoby, którym religia nie zezwala brania do ręki broni są zwolnieni jedynie od służby zasadniczej, jednak podlegają mobilizacji na tych samych zasadach co wszyscy poborowi. Zwolnieni z mobilizacji są deputowani Rady Najwyższej Ukrainy oraz studenci i doktoranci na studiach dziennych, a także mieszkańcy terytoriów okupowanych.
Zgodnie z ostatnimi zmianami w prawie, z mobilizacji zwolniono także pracowników naukowych; naukowo – pedagogicznych pracowników uczelni wyższych, instytucji i organizacji naukowych, którzy posiadają tytuł naukowy lub stopień naukowy; pedagogów w placówkach ogólnokształcących, pod warunkiem, że osoby podlegające wyżej wymienionym kategoriom pracują we wspomnianych instytucjach na nie mniej niż 0,75 etatu.
Niestety, zasady doręczania powołań mają dosyć słabe uregulowania prawne. Na stronie internetowej Ministerstwa Obrony można znaleźć informację o tym, jak odbywa się doręczanie kart mobilizacyjnych. Wynika z niej, że otrzymanie karty oznacza w 100 % powołanie do służby. Poborowy może bowiem otrzymać także wezwanie do stawienia się do wojskowej komendy uzupełnień w celu weryfikacji na liście lub na rozmowę. Są także wezwania do przybycia do komisji celem przejścia badań lekarskich oraz wezwanie z nakazem pojawienia się z rzeczami do wyznaczonego punktu zbiórki poborowym, którzy przeszli rozmowę, komisję lekarską i otrzymali nakaz mobilizacyjny. Wezwanie wręczane jest osobiście do rąk własnych poborowego. Powinien on osobiście podpisać ten dokument. Podpis osób trzecich nie jest ważny. Jeśli poborowy ma wątpliwości odnośnie autentyczności podpisu na wezwaniu, wówczas sprawę rozstrzyga się w sądzie. Wezwania nadesłane pocztą, pozostawione w skrzynce pocztowej, pod drzwiami lub przekazane przez rodzinę i osoby trzecie nie są traktowane jako właściwe powiadomienie. Wezwanie nie może być także „doręczane” za pośrednictwem telefonu.
W przepisach nie wskazano normy, że wezwania są wydawane jedynie w miejscu zamieszkania. W związku z tym, że wezwania wręczano bezpośrednio na ulicach pojawiło się wiele pytań odnośnie zgodności z prawem takich procedur. Prawnik i wolontariusz Wiktor Palniuk wyjaśnia, że wezwanie można wręczyć jedynie w miejscach, gdzie można określić miejsce zamieszkania lub pracy danej osoby. Zgodnie z prawem, przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych lub Państwowej Inspekcji Drogowej mają prawo sprawdzać dokumenty w miejscach publicznych, jednak nie mają prawa wręczać wezwań. Mogą to zrobić jedynie wojskowi komisarze lub upoważnione przez nich osoby, jednak wezwania powinny być doręczane zgodnie z zasadami.
Za niepojawienie się w komisji uzupełnień grozi mandat w wysokości od 85 do 119 hrywien. Za uchylanie się od powołania mobilizacyjnego grozi kara pozbawienia wolności od dwóch do pięciu lat.
Ostatnia w tym roku fala mobilizacji ma zakończyć się w drugiej połowie sierpnia. Biorąc pod uwagę, że zasady mobilizacji są często naruszane, warto dobrze znać swe prawa i możliwości.
Olga Popowycz