W dniach 9-16 października w Warszawie realizowany był program wymiany młodzieży pod tytułem „Od mediacji szkolnej do zgody obywatelskiej”.
W roli organizatora projektu wystąpiła Fundacja Nasz Wybór, która razem z partnerami – Polskim Centrum Mediacji, Centrum Mediacji Szkolnej i Rowieśniczej i Stowarzyszeniem „Urożaj Hromadi” – przygotowała tygodniowy program dla 24-osobowej grupy polskich i ukraińskich gimnazjalistów. Cechą specjalną tej wymiany jest zarówno niełatwy temat, jakim z pewnością jest mediacja, jak i wyjątkowi uczestnicy. Grupa polska to uczniowie szkoły nr 33 w Gdańsku, w której uczy się młodzież z rodzin o doświadczeniu imigranckim. Ukraińscy rówieśnicy przyjechali z różnych części swojego kraju, choć większość to mieszkańcy obwodu czerkaskiego, położonego na południowy wschód od stołecznego Kijowa. Znaleźli się jednak wśród nich uciekinierzy ze znajdującego się pod kontrolą separatystów Ługańska i okupowanego przez Rosję półwyspu krymskiego.
Realizacja projektu stała się możliwa dzięki programowi grantowemu Polsko-Ukraińskiej Rady Wymiany Młodzieży, a jego cel polegał na wzmocnieniu zdolności młodzieży z terenów objętych konfliktem rosyjsko-ukraińskim na wschodzie i południu Ukrainy do skutecznego rozwiązywania problemów i konfliktów związanych z adaptacją, integracją i aktywizacją społeczną przesiedleńców w nowym miejscu zamieszkania oraz umiejętności miejscowych uczniów z Ukrainy i Polski do rozwiązywania konfliktów na tym tle.
Program składał się zarówno z elementów poznawczych, jak i integracyjnych. Pierwszego dnia pobytu w Warszawie uczestnicy poznali działalność organizatora projektu – Fundacji Nasz Wybór, założonej przez ukraińskich imigrantów z myślą o pomaganiu innym oraz misją transferu polskich doświadczeń prodemokratycznych na wschód Europy. Następnie młodzi Polacy i Ukraińcy wzięli udział w zajęciach integracyjnych, których celem było bliższe poznanie się i „przełamanie lodów”. Od rana nastepnego dnia, zaraz po wcześnie zjedzonym śniadaniu, grupa wyruszyła na zwiedzanie miasta w towarzystwie przewodnika, który opowiadał o Warszawie niczym młodej dziewczynie, która mimo przeciwności losu, po każdym potknięciu wstaje z uniesioną głową, poprawia niedbale sukienkę i rusza w drogę. Analogia z dziewczyną nawiązuje do tragicznych doświadczeń miasta w czasie II w. światowej, kiedy uległo ono niemal całkowitemu znieszczeniu. Dzisiaj nieprzygotowany widz, sczególnie gość z zagranicy, z trudem dostrzeże stare blizny na ciele Warszawy, tętniącej życiem europejskiej metropolii. Pomyśleć tylko, że jeszcze niedawno była ona epicentrum największego konfliktu stulecia. Zwiedzanie miasta – w sposób zamierzony lub nie – stało się symbolicznym wprowadzeniem w tematykę projektu, które pokazało możliwe skutki nierozwiązanych konfliktów.
Wieczorem uczestnicy projektu zebrali się w sali seminaryjnej Ukraińskiego Domu na wieczorze kultur. Każda grupa zaprezentowała tradycje i zwyczaje swojego kraju lub regionu. Uczestniczki z Krymu zatańczyły ludową Hajtarmę, polska młodziez opowiedziała o urokach rodzinnego miasta Gdańska i innych pięknych zakątkach swojej ojczyzny. Tańczono ukraińskiego „Hopaka” i częstowano się nawzajem regionalnymi smakołykami.
Kolejne dni obfitowały w spotkania na bardzo wysokim szczeblu, jak choćby w siedzibie Polskiego Centrum Mediacji, gdzie uczestników podjął prezes organizacji pan Jerzy Książek, który mówił o rodzajach mediacji w Polsce i odpowiedział na liczne pytania zgromadzonych. Kolejnym ważnym doświadczeniem dla młodziezy stała się rozmowa z Rzecznikiem Praw Dziecka Markiem Michalakiem, który przybliżył historię oraz aktualną sytuację w zakresie ochrony praw osób niepełnoletnich. Podzielił się on także cennymi spostrzezeniami na temat praw dzieci w Ukrainie oraz koniecznych zmian, które mogłyby w przyszłości doprowadzić do poprawy sytuacji. Okazało się na przykład, że jeśli w Polsce Rzecznik Praw Dziecka jest instytucją w pełni samodzielną i posiadająca podmiotowość prawną, to ukraiński odpowiednik funkcjonuje na razie w ramach biura Rzecznika Praw Obywatelskich i nie doczekał się jeszcze pełnej samodzielności, której symbiliczne i formalne znaczenie trudno przecenić.
Centralnym elementem programu były jednak warsztaty, które miały za zadanie przygotować uczestników projektu z Polski i Ukrainy do pełnienia roli szkolnych mediatorów w rozwiązywaniu sporów rówieśniczych. Środowiska, z których pochodzą ci młodzi ludzie są różne i często – nie z ich winy – naznaczone są konfliktami lub agresją. Umiejętne rozwiązywanie zaogniającego się konfliktu stanowi często o harmonijnym funkcjonowaniu nie tylko szkoły, lecz – wperspektywie czasu – również całej społeczności lokalnej. Poza niewątpliwym walorem projektu, polegającym na budowaniu kompetencji mediacyjnej u młodziezy, jego mocną stroną był także aspekt integracyjno-zapoznawczy. Utworzenie Polsko-Ukraińskiej Rady Wymiany Młodzieży jako długo oczekiwanej inicjatywy niewątpliwie będzie sprzyjać zbliżeniu polsko-ukraińskiemu, a inwestycja w ludzi młodych z pewnościa przyniesie wymierne efekty już za kilka lat.
Na koniec warto dodać, że kilkudniowe warsztaty w zakresie mediacji rówieśniczej, zawierające elementy wiedzy teoretycznej i praktycznej, poprowadziły doświadczone specjalistki z Polskiego Centrum Mediacji, od lat uprawiający zawód mediatorów i pracujących z młodzieżą w szkole.
Upowszechnieniem rezultatów projektu będzie wydanie publikacji “Mediacja w szkole. Poradnik”, która zostanie rozdana dla szkół uczestniczących w projekcie oraz pozostałych zainteresowanych placówek szkolnych między innymi w Czerkasach i Gdańsku. W publikacji zostanie krótko opisany projekt ”Od mediacji szkolnej ku zgodzie obywatelskiej”. Ponadto publikacja będzie stanowić wsparcie dla uczniów szkół średnich, którzy chcą˛ poszerzać wiedzę oraz rozwijać swoje umiejętności w zakresie mediacji rówieśniczej. Zawarte w podręczniku materiały zostaną opracowane w ramach polsko-ukraińskiej wymiany doświadczeń i współpracy projektowej.
Sofiia Useinova
Koordynator projektu