25 lat Związku Ukraińców Podlasia – Nasz Wybir – Portal dla Ukraińców w Polsce

25 lat Związku Ukraińców Podlasia

16 maja 2017
25 lat Związku Ukraińców Podlasia

Materiał ten jest dostępny również w języku ukraińskim

Związek Ukraińców Podlasia jest najważniejszym organizatorem ukraińskich wydarzeń kulturalnych w województwie podlaskim, wspiera rozwój ukraińskiego szkolnictwa i włącza się do projektów, które mają za cel upowszechnianie wiedzy o ukraińskich aspektach historii, języka i kultury Podlasia. Organizacja jest obecna na kulturalnej mapie regionu już od 25 lat. 

22 marca 1992 roku w Bielsku Podlaskim, podczas zjazdu założycielskiego powołano do życia Związek Ukraińców Podlasia – samodzielną organizację miejscowych Ukraińców. Powstała ona na bazie Podlaskiego Oddziału Związku Ukraińców w Polsce, aby rozwijać ukraińską świadomość narodową wśród ukraińskojęzycznej ludności Podlasia oraz działać na rzecz zachowania lokalnej ukraińskiej kultury. Grunt do stworzenia i rozwoju organizacji  był tworzony przez dziesięciolecie – od 1982 roku.

– Ważne były lata 80-te, a więc okres przed założeniem Związku – mówi Maria Ryżyk, była przewodnicząca organizacji, –  działalność kół Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno Kulturalnego, a później oddziału Związku Ukraińców w Polsce. To była baza. To właśnie w latach 80-tych uczyniono wiele, aby donieść do ludzi wiedzę o tym, że mówią po ukraińsku , a sami są – Ukraińcami.

Skąd na Podlasiu Ukraińcy?

Północne Podlasie, w skład którego wchodzą takie historyczne miasta, jak Suraż, Bielsk Podlaski, Mielnik i Drohiczyn, gdzie w 1253 roku koronował się książę Daniel Halicki – to położone na północnym zachodzie ukraińskie etniczne terytorium. Ze względu na peryferyjne położenie, oddalenie od ukraińskich kulturalno – narodowych centrów oraz brak ukraińskiej inteligencji, przez lata nie mogła się tu uformować ukraińska tożsamość narodowa. Taki stan konserwowała polityka polskich władz, ukierunkowana na przeciwdziałanie jakimkolwiek przejawom ukraińskiego narodowego życia. W rezultacie, Podlasian, którzy rozmawiali ukraińskimi gwarami i  śpiewali ukraińskie pieśni, zaliczono do mniejszości białoruskiej i nie wysiedlono w ramach akcji „Wisła”. Obecnie Północne Podlasie to jedyne terytorium w granicach Polski, gdzie w zwartych grupach mieszka ukraińskojęzyczna ludność.

Zajęcia języka ukraińskiego w Przedszkolu nr 9 w Bielsku Podlaskim
Zajęcia języka ukraińskiego w Przedszkolu nr 9 w Bielsku Podlaskim

Pomimo prób budowania ukraińskiej tożsamości wśród Podlasian, na przykład, działalności a latach 60-tych koła UTSK oraz ukraińskiego teatru w Kleszczelach, kwestia ukraińska na Podlasiu nie istniała aż do początku lat 80-tych. Dopiero 35 lat temu, dokładnie wiosną 1982 roku, w środowisku młodej podlaskiej inteligencji zaczęła rodzić się ukraińska narodowa idea. Skutkiem eksplozji aktywności – organizacji młodzieżowych, krajoznawczych rajdów, imprez kulturalnych, działalności środowiska literackiego, było utworzenie w regionie w latach 80-tych ukraińskich struktur, a już po demokratycznych przemianach w Polsce – powstanie Związku Ukraińców Podlasia.

Od kilku entuzjastów ukraińskiej kultury do zorganizowanego ukraińskiego ruchu

Na początku lat 90-tych aktywność ukraińskiego środowiska w regionie była bardzo duża. Miejscowi Ukraińcy organizowali dużą liczbę imprez kulturalnych we wsiach i miasteczkach, włączali się także do życia politycznego. Pierwszym przewodniczącym Związku Ukraińców Podlasia był ówczesny wójt gminy Bielsk Podlaski, młody ukraiński działacz Jerzy Ignatiuk.

Pojawienie się Ukraińców na mapie  regionu spotkało się z różnymi reakcjami, szczególnie dotyczyło to organizacji białoruskich, które przez wiele lat posiadały monopol na działalność kulturalną w ukraińskojęzycznych miejscowościach regionu. Mówiło się nawet o „ukraińskim spisku” i „politycznej dywersji”. Jednak z roku na rok ukraiński ruch narodowy w regionie rozwijał się, zdobywając coraz więcej zwolenników.

Zespół „Ranok” podczas Festiwalu Kultury Ukraińskiej na Podlasiu „Podlaska Jesień”.
Zespół „Ranok” podczas Festiwalu Kultury Ukraińskiej na Podlasiu „Podlaska Jesień”.

Lata 90-te to okres tworzenia podstaw działalności organizacji. Wówczas zaczęto organizację wielkich festiwali, na przykład Festiwalu Kultury Ukraińskiej na Podlasiu „Podlaska Jesień” czy „Na Iwana, na Kupała”. Udało się także uruchomić nauczanie języka ukraińskiego w przedszkolach i szkołach Bielska Podlaskiego, Czeremchy i Białegostoku. W tym roku w województwie podlaskim języka ukraińskiego jako ojczystego uczy się prawie 400 dzieci i młodzieży. A co najważniejsze – nauczanie w regionie przez cały czas rozwija się.

– Myślę, że po 25 latach są konkretne efekty działalności Związku Ukraińców Podlasia – mówi Maria Ryżyk, – stworzono struktury ukraińskiego życia i rozpoczęła się działalność kulturalna: odbywały się różne wydarzenia, rozwijało szkolnictwo, powstawały zespoły. Oznacza to, że wzrosła świadomość ludzi. Obecnie mamy swe wydawnictwa, audycje w radiu i telewizji. Jesteśmy dostrzegani nie tylko w naszym środowisku, ale także w polskim.

Efektem działalności Związku jest poszerzenie ukraińskiej tożsamości narodowej w regionie – zgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku na Podlasiu było ponad 1400 świadomych Ukraińców, a w 2017 roku – już ponad 2700.

– Spisy ukazują jak wzrasta świadomość na Podlasiu, chociaż nie oddaje to rzeczywistości, bo na takie nasze przedsięwzięcia, jak na przykład, „Na Iwana, na Kupała” przybywa nawet 10 tysięcy osób. To dowód na to, że nasza praca „nie idzie na darmo”, że przynosi rezultaty – tłumaczy przewodniczący organizacji dr Andrzej Artemiuk.

Obchody jubileuszu

Przez cały 2017 rok w regionie będą odbywać się imprezy poświęcone jubileuszowi organizacji.

– Zaczynamy 1 kwietnia od uroczystego posiedzenia Rady Głównej, następnie będą kolejne przedsięwzięcia – mówi Andrzej Artemiuk. – Najważniejsze z nich odbędą się jesienią. Zaplanowaliśmy organizację konferencji naukowej. W miarę możliwości, a więc dzięki dotacjom ministerstwa, będziemy organizować różnorodne wydarzenia.

Osoby zainteresowane działalnością najważniejszej organizacji podlaskich Ukraińców oraz jej jubileuszem znajdą szczegółową informację na Facebooku, na stronie „25-lecie Związku Ukraińców Podlasia”

Ludmiła ŁABOWICZ