25 stycznia 2024 roku w „Rzeczpospolitej” ukazał się artykuł Grażyny Zawadki pt. „Ciemna strona migracji. Cudzoziemcy w Polsce jeżdżą po alkoholu i łamią zakazy”. Tekst artykułu wywołał głębokie zaniepokojenie warszawskiej Fundacji „Ukraiński Dom”, która w związku z manipulacjami zawartymi w publikacji wystosowała otwarty list do redakcji gazety. Piszemy, o co chodzi w artykule i jakie uwagi krytyczne pojawiły się w liście otwartym.
Artykuł Ciemna strona migracji. Cudzoziemcy w Polsce jeżdżą po alkoholu i łamią zakazy opublikowany 25 stycznia 2024 roku na stronie dziennika „Rzeczpospolita” informuje o liczbie i rodzajach przestępstw, jakie cudzoziemcy popełnili na terytorium Polski w 2023 roku, podając w statystykach ich narodowość (Ukraińcy, Białorusini, Gruzini itp.). Autorka artykułu, odwołując się do danych uzyskanych z Komendy Głównej Policji, wskazuje na wzrost w ostatnich latach liczby przestępstw popełnianych przez cudzoziemców w Polsce (kradzieże, posiadanie narkotyków, jazda pod wpływem alkoholu itp.) oraz opisuje historie poszczególnych przestępstw.
Po szczegółowej analizie artykułu dział monitoringu i rzecznictwa Fundacji „Ukraiński Dom”, która jest jedną z największych organizacji pozarządowych wspierających Ukraińców w Polsce, 2 lutego 2024 roku przesłał do redakcji pismo zawierające uwagi i komentarze do tekstu publikacji. „Rzeczpospolita jest jedną z największych polskich opiniotwórczych gazet. Wysoki poziom artykułów Rzeczpospolitej i fachowość jej dziennikarzy zawsze służyły dla naszej Fundacji źródłem inspiracji i powodem przysłuchać się do stanowiska gazety, jako do stanowiska odzwierciedlającego przekonania i poglądy znacznej części obywateli Polski. Właśnie dlatego uważamy, że wszystkie przypadki, kiedy na łamach Rzeczpospolitej znajdują się teksty o niskiej jakości i o naturze manipulacyjnej należy omówić szczegółowo” – od takich słów rozpoczyna się list otwarty Fundacji „Nasz Wybór” do redakcji gazety.
Pierwsze, na co zwrócili uwagę autorzy listu to fakt, że Komenda Główna Policji zazwyczaj przekazuje tego typu dane bez uwzględnienia narodowości osób, które naruszyły prawo, aby nie podsycać uprzedzeń i ksenofobicznych stereotypów, podczas gdy w artykule wykorzystano profilowanie etniczne i manipulację różnicami kulturowymi. „Pewno istniały jakiś przyczyny i przesłanki (wydarzenia, niepokojące wyniki sondaży, ksenofobiczne wypowiedzi polityków), które skłoniły Rzeczpospolitą do ujawnienia statystyk dotyczących przestępstw popełnianych w Polsce przez nieobywateli. Byłoby uczciwe przedstawić te powody i wyjaśnić czytelnikowi intencje napisania artykułu” – piszą autorzy listu.
Innym problemem jest także manipulacyjny język artykułu, gdy autorka w tytule użyła sformułowania „Ciemna strona migracji”, a w samym tekście dwukrotnie pojawia się słowo „plaga”, które ma ukazać wzrost liczby przestępstw wśród migrantów . „Skłonność do używania niezasadnych metafor, takich jak „plaga”, w poważnych kontekstach utrudniają rzeczywiście pełne zrozumienie naprawdę istotnych problemów. Hojne posługiwanie się zasobami ekspresji językowej nie powinno służyć manipulacji czytelnikiem poprzez wywoływanie negatywnych emocji” – podkreśla „Ukraiński Dom”.
Autorzy listu zwracają ponadto uwagę na fakt, że w artykule stawia się znak równości między każdym cudzoziemcem (np. turystą czy podróżnikiem) a migrantem (osobą, która zdecydowała się osiedlić lub podjąć pracę zarobkową) w Polsce, co nie jest prawidłowe. Dlatego nie wytrzymuje krytyki komentarz jednego z cytowanych w artykule ekspertów, który stwierdził, że migranci „często boją się nadużywania prawa w swoich krajach, a w Polsce myślą, że skoro są gośćmi, wolno im więcej”. Autorzy listu zauważają, że takie zachowanie może być charakterystyczne dla części turystów, ale nie migrantów, którzy zazwyczaj boją się popełnić nawet drobne wykroczenia. „Mają świadomość, że nawet niewielkie naruszenia przepisów mogą skutkować utratą możliwości legalnego i bezproblemowego życia w nowym kraju” – stwierdzono w liście. Zdaniem jednego z autorów listu – Ołeksandra Pestrykowa z działu monitoringu i rzecznictwa, potwierdzenie tej tezy można znaleźć w najnowszych badaniach, między innymi w publikacji profesorów ekonomii Olivier Marie i Paolo Pinotti “Imigracja i przestępczość: perspektywa międzynarodowa”.
Największe zaniepokojenie autorów listu wywołał sposób przedstawienia danych Komendy Głównej Policji, które zaprezentowano bez porównania z ogólną liczbą przestępstw popełnionych w Polsce. W artykule wskazano, że w 2023 roku na terytorium Polski przestępstwa dopuściło się 17 278 cudzoziemców. Liczba ta jednak „zaskakuje”, jak zauważają autorzy listu, jeśli porównać ją z ogólną liczbą przestępstw odnotowanych w Polsce w ostatnich latach (w 2020 r. – 774 974, w 2021 r. – 829 102, w 2022 r. – 870 451), stanowi to zaledwie 2% wszystkich przestępstw popełnianych w Polsce średnio w ciągu roku. „Jeśli przyjmiemy nawet najbardziej umiarkowane oszacowanie, czyli 3 mln osób, to oznacza, że grupa ta, stanowiąca około 7,6% populacji Polski, popełnia jedynie 2% przestępstw” – czytamy w oświadczeniu Fundacji.
Jednocześnie 3240 kradzieży dokonanych przez cudzoziemców stanowi około 3% wszystkich kradzieży w Polsce, a 2451 zarzutów posiadania narkotyków stanowi 4% wszystkich oskarżeń. W wartościach bezwzględnych liczba przestępstw popełnianych przez cudzoziemców faktycznie wzrosła pięciokrotnie w porównaniu z 2013 rokiem. Należy jednak pamiętać, że w 2013 roku w Polsce mieszkało około 100 tysięcy cudzoziemców, którzy popełnili w tym roku jedynie 0,25% wszystkich przestępstw. „Liczba mieszkających w Polsce obcokrajowców wzrosła w ciągu dekady o 3500 (trzy tysiące pięćset)%, a liczba popełnionych przez nich przestępstw tylko o 450%. Tempo wzrostu przestępczości wśród migrantów w 7.7 razy mniejsze od tempo wzrostu liczebności samej grupy” – czytamy w liście.
Więcej o opublikowanych danych Komendy Głównej Policji na temat liczby poszczególnych rodzajów przestępstw popełnionych na terytorium Polski w ostatnich latach można przeczytać pod linkiem. Natomiast informacje na temat ogólnej liczby przestępstw popełnionych na terenie Polski w 2022 roku można znaleźć na stronie Głównego Urzędu Statystycznego.
Tekst listu został opublikowany 13 lutego 2024 roku na stronie internetowej Fundacji „Dom Ukraiński”. Można się z nim zapoznać pod tym linkiem.
Dmytro Dymydiuk