Od kwietnia do czerwca w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie będzie można oglądać wystawę „Tygrys w ogrodzie. Sztuka Marii Prymaczenko”. W przestrzeni wystawienniczej „Muzeum nad Wisłą” zaprezentowanych zostanie 89 prac, które specjalnie w tym celu zostaną sprowadzone z Ukrainy. Będzie to pierwsza tak duża wystawa ukraińskiej artystki w Polsce. Ze względu na nieprzewidziane trudności, zaistniałe w trakcie przygotowywania wystawy, jej wernisaż odbędzie się dwa tygodnie później niż planowano – 5 kwietnia.
„Tygrys w ogrodzie. Sztuka Marii Prymaczenko” to pierwsza tak duża wystawa prac ukraińskiej artystki w Polsce. Specjalnie na nią, z Muzeum Narodowego im. Andrija Szeptyckiego we Lwowie, do Warszawy przyjedzie 89 dzieł Marii Prymaczenko. Wystawa, przygotowana przez kuratora Szymona Maliborskiego we współpracy z ukraińskim krytykiem sztuki Eduardem Dymszycem, będzie ostatnim wydarzeniem, które Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zorganizuje w swojej przestrzeni wystawienniczej „Muzeum nad Wisłą”. Jesienią tego roku Muzeum ostatecznie przeprowadzi się do nowej siedziby na Placu Defilad.
Pierwotnie wernisaż wystawy „Tygrys w ogrodzie”. Sztuka Marii Prymaczenko” planowano na 22 marca. Jednak ze względu na nieprzewidziane trudności, które pojawiły się w trakcie przygotowań wystawy, jej otwarcie odbędzie się dwa tygodnie później – 5 kwietnia. Początek o 18:00.
Maria Prymaczenko (1909-1997) – ukraińska artystka, najwybitniejsza przedstawicielka sztuki ludowej. Oprócz malarstwa zajmowała się także haftem i ceramiką. Maria urodziła się we wsi Bołotnia na Polesiu, która znajduje się pomiędzy Kijowem a Czarnobylem. W dzieciństwie przyszła artystka zachorowała na polio, co uniemożliwiło jej wykonywanie pracy fizycznej.
Przez całe życie Maria Prymaczenko rzadko opuszczała rodzinną wieś, znajdując inspiracje do swych prac w swym domu, lokalnych zwyczajach i otaczającej przyrodzie. Na swych obrazach artystka przedstawiała ludzi, zwierzęta i rośliny, wypełniając przedstawienie symboliką i głębokimi metaforami.
Charakterystyczne cechy dzieł Marii Prymaczenko to dekoracyjna linia, płaska i intensywna plama barwna oraz obrazy inspirowane dawną sztuką. Autorka początkowo posługiwała się farbami akwarelowymi, jednak z czasem zaczęła malować wyłącznie gwaszem (farbą wodną zmieszaną z kredą). Integralną częścią obrazów Prymaczenko są teksty – rozbudowane tytuły dzieł – które artystka sama wymyślała.
Prymaczenko dodawała do swoich dzieł krótkie wierszowane i opisowe tytuły, które czasami odszyfrowują treść obrazów lub są dedykacjami czy życzeniami, albo opracowanymi cytatami z ludowych pieśni. Na przykład: „Daruję ci, Kijowie, poleskie kwiaty i jasne słońce”, „Dobrzy ludzie, daruję wam czerwone maki, aby nie było hulaków, a pracowici ludzie” czy „Lata wąż zielony i kusi głupców” lub „Wszedł tygrys do sadu i zachwyca się, że jabłonie obrodziły, jabłek zatrzęsienie”.
W przeciwieństwie do Marii, jej obrazy podróżowały po całym świecie. Dyplom otrzymany na wystawie sztuki ludowej w Kijowie otworzył Marii Prymaczenko drzwi do wielu galerii na całym świecie – od Pragi i Warszawy, przez Sofię po Paryż. W 1937 roku prace ukraińskiej artystki pokazano w ramach pawilonu radzieckiego na wystawie światowej w Paryżu. Wówczas prace Prymaczenko mogli oglądać Pablo Picasso i Marc Chagall. Obecnie z twórczością artystki można zapoznać się między innymi w Londynie i Nowym Jorku.
24 lutego 2022 roku po rozpoczęciu rosyjskiej pełnoskalowej inwazji na Ukrainę prace Marii Prymaczenko nabrały szczególnego znaczenia, ze względu na ich antywojenny wydźwięk, ale także losy poszczególnych obrazów. Drugiego dnia pełnowymiarowej wojny rosyjska rakieta zniszczyła Historyczno – Krajoznawcze Muzeum w Iwankowie w obwodzie kijowskim, w którym były prace artystki. Niektóre z obrazów udało się uratować.
„Status i funkcja twórczości Marii Prymaczenko zmieniały się: z oficjalnie reklamowanej sztuki ludowej, pod kuratelą radzieckich władz do kompleksu obrazów tworzących narodową tożsamość Ukrainy. Ten ostatni aspekt, zwłaszcza w kontekście ataku i pełnoskalowej wojny, którą ogłosiła Rosja, stał się jeszcze bardziej aktualny, a nawet symboliczny, na przykład poprzez zniszczenie muzeum krajoznawczego w Iwankowie. To właśnie tam na przełomie lat 20. i 30. XX w. rozpoczęła się twórcza droga Marii Prymaczenko, tam znajdowały się także jej prace. Zanim budynek spłonął, mieszkańcom Iwankowa udało się uratować część obrazów” – mówi kurator wystawy Szymon Maliborski.
Wystawę „Tygrys w ogrodzie. Sztuka Marii Prymaczenko” będzie można oglądać od 5 kwietnia do 30 czerwca 2024 roku. Muzeum jest czynne od wtorku do czwartku (12:00-19:00), piątek-sobota (11:00-20:00) i niedziela (11:00-18:00). Cena biletów – 25 zł (normalny) i 15 zł (ulgowy).
Wystawie towarzyszyć będą także debaty, seminaria i spotkania, z których część odbędzie się w Solidarnym Domu Kultury “Słonecznik”.
Przypomnijmy, że latem 2023 roku polska marka Medicine wypuściła kolekcję ubrań, inspirowanych tworczością Marii Prymaczenko.
Anastazja Werchowecka