Spotkanie eksperckie „Zwiększenie efektywności działań na rzecz migrantów z Ukrainy w Polsce”
(18-19 października 2014 r.)
Podsumowania pracy grup roboczych
Grupa I „Migranci czasowi”
Moderator panelu: Inessa Tkachenko
Uczestnicy panelu zdefiniowali następujące problemy, z którymi borykają się migranci czasowi:
- Językowy (błędne rozumienie jeżyka polskiego, brak możliwości pisania w języku polskim; całkowita nieznajomość języka polskiego);
- Integracyjny (brak integracji wewnątrzgrupowej i zewnątrzgrupowej);
- Psychologiczny, powiązany z przeżywaniem szoku kulturowego (stany depresyjne, poczucie wrogości do społeczeństwa polskiego, smutek, tęsknota za bliskimi i rodziną );
- Izolacji psychicznej (brak kontaktów towarzyskich z Ukraińcami i Polakami, samotność, brak miejsca, instytucji, do której migrant może się zwrócić z problemami psychicznymi do psychologa);
- Problemy ze znalezieniem pracy (w przypadku osób, które stały się ofiarami nieuczciwych pracodawców);
- Niechęć zatrudnienia osób spoza Polski (polscy pracodawcy nie chcą zatrudniać obcokrajowców, bo z tym wiążą się dodatkowe problemy z dokumentami, podatkami, ZUS-em itd.);
- Postrzegania migrantów czasowych przez społeczeństwo przyjmujące;
- Podstawowe problemy adaptacyjne (brak wiedzy na temat jak żyć w Polsce, tęsknota za krajem ojczystym, przeżycie szoku kulturowego, przyzwyczajanie się do wszystkiego „nowego”, zderzenie z nową kulturą i językiem);
Wśród problemów wyodrębniliśmy również grupę czynników, których brakuje migrantowi czasowemu:
- Brak wiedzy prawnej (na temat swoich praw – Ustawa o cudzoziemcach, Kodeks pracy – jako migranta i ochrony tych praw poprzez prawo polskie i jednostki dyplomatyczne Ukrainy);
- Brak wiedzy na temat ubezpieczenia zdrowotnego (strach przed tym, że ono jest „za drogie”, „że obcokrajowcy nie mogą posiadać polskiego ubezpieczenia zdrowotnego, a tylko ukraińskie”, brak rozumienia procedury, jak wyrobić ubezpieczenie zdrowotne w Polsce).
Według wymienionych wyżej problemów postanowiliśmy podjąć takie działania, żeby ich rozwiązać:
- Przedstawienie pracodawcom, którzy zatrudnią pracowników z Ukrainy informacji o darmowych kursach językowych (zorganizowanych przez fundacje dla migrantów) w formie ulotek albo plakatów;
- Zorganizowanie wydarzeń, których celem jest integracja migrantów czasowych z polskim społeczeństwem;
- Wspólne, polsko-ukraińskie organizacje integracyjne, podstawą których byłaby wymiana tradycji kulturowych i obyczajów;
- Wspólnie inicjatywy obywatelskie;
- Pomoc pozarządowym organizacjom ukraińskim –angażowanie się samych migrantów w życie organizacyjne Ukraińców w Polsce, co pozwala czuć się mniej samotnym;
- Powstanie specjalnej agencji pracy, założonej przez samych Ukraińców, która by szukała pracy dla ukraińskich migrantów o wysokich kwalifikacjach zawodowych, na przykład absolwentów polskich uczelni(obsługa w takiej agencji musiałaby być w języku ukraińskim);
- Agencje pracy, które zajmują się zatrudnieniem obcokrajowców, muszą mieć psychologa, żeby w razie potrzeby mógł wyczuć potrzeby ukraińskiego pracownika-klienta i przekazać jeHRowcom:
- Zwiększenie motywacji do nauki języka, kultury i historii Polski poprzez zakłady pracy, które rekrutują migrantów czasowych (np. wydanie broszury z tradycjami i opisem świąt polskich, niezbędnych słowników, itd.);
- Praca z dziećmi („otwarte umysły”), w szkołach wielokulturowych, wychowanie w nich tolerancyjnego zachowania wobec innych kultur.
Grupa II: Współpracy z instytucjami lokalnymi
Moderator grupy: Nadiia Moroz-Olshanska
Problemy, które rozpatrywali uczestnicy:
1.Brak informacji o instytucjach pozarządowych, które zajmują się działalnością na rzecz integracji oraz wsparcia Ukraińców w Polsce, co powoduje obniżenie możliwości ich współpracy pomiędzy sobą;
2.Stosując pierwszy punkt – ograniczenie koordynacji działań organizacji, które działają na rzecz Ukraińców w Polsce;
3.Brak systematycznych działań oraz małe wspieranie inicjatyw organizacji pozarządowych działających na rzecz Ukraińców w Polsce przez Ambasadę oraz Konsulaty Ukrainy w Polsce;
4.Ograniczona wiedza przewodzących oraz kierowników organizacji pozarządowych, działających na rzecz Ukraińców w Polsce, szczególnie obywateli Ukrainy oraz osób młodych, co powoduje brak profesjonalizmu i dobrych możliwości rozwoju;
5.Praca na spotkaniach oraz seminariach ma mieć wyniki spotkań i nie zostawać spotkaniem tylko po to żeby spotkać się.
Działanie oraz rekomendacji, wypracowane grupą w nawiązaniu do podanych wyżej problemów:
1.Stworzenie informacyjnej bazy (strony internetowej), która zawierała by informację o organizacjach pozarządowych działających na rzecz integracji oraz wsparcia Ukraińców w Polsce, z której mogliby korzystać wszyscy zainteresowani (obywatele Ukrainy mieszkające w Ukrainie i w Polsce; Polacy, wspierające Ukraińców oraz inne osoby, zainteresowanie Ukrainą i Ukraińcami);
2.Wspieranie środowiska Ukraińskich migrantów oraz pomóc w ich integracji w Polsce poprzez działania instytucji pozarządowych;
3.Koordynacja działań organizacji pozarządowych działających na rzecz Ukraińców w Polsce;
4.Współpraca i wymiana doświadczeniem organizacji pozarządowych działających na rzecz Ukraińców w Polsce z innymi organizacjami, zajmującymi migrantami oraz mniejszościami w Polsce, a także starszymi i potężniejszymi organizacjami;
5.Wzmocnienie kompetencji liderów organizacji pozarządowych działających na rzecz Ukraińców w Polsce poprzez udział w warsztatach, seminariach, spotkaniach etc..;
6.Zaangażowanie się samych organizacji do tworzenia wspólnej bazy informacyjnej oraz zwiększenie aktywności informacyjnej;
7.Zwiększenie współpracy oraz porozumienia pomiędzy organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz Ukraińców w Polsce;
8.Nawiązanie kontaktów z Ambasadą i Konsulatami Ukrainy w Polsce oraz zapoznanie się z kompetencjami danych instytucji;
9.Zwiększenie współpracy z instytucjami, wspierającymi finansowo działalność organizacji pozarządowych działających na rzecz Ukraińców w Polsce.
Grupa III „Migracja wymuszona: sytuacja w Polsce osób z Ukrainy, ubiegających się o ochronę międzynarodową”
Moderator grupy: Iryna Kovalchuk
-informacja: najwięcej problemów jest związanych z brakiem informacji (lub jej niewystarczającą ilością lub jakością) nt., na przykład, szans i zagrożeń związanych z podejmowaniem procedury ubiegania się o status uchodźcy, kroków po otrzymaniu negatywnej decyzji;
Niedostatek informacji okazywał się przyczyną przytoczonych błędów policji, urzędników oraz samych osób starających się o nadanie statusu uchodźcy. Niski jest poziom wiedzy nt. uchodźców w społeczeństwie polskim i ukraińskim (kim są? w jaki sposób ubiegają się o status? jakie są prawa takich osób? w jakich warunkach mieszkają takie osoby w Polsce? jaką opiekę prawną i zdrowotną mają zagwarantowaną? itd.) Zgłoszony również został problem związany z brakiem lub trudnością dotarcia do informacji o wynajmie mieszkań, ofertach pracy, zapisach na kursy językowe dla cudzoziemców;
-problemy osobiste: trudności z adaptacją do nowych warunków, które odczuwane są tym ostrzej w związku z niedawno przeżytymi tragicznymi wydarzeniami – rewolucja na Majdanie, aneksja Krymu, wojna we wschodniej Ukrainie;
-sytuacja w ośrodkach dla uchodźców: konflikty religijno-kulturowe z innymi grupami przebywającymi w ośrodkach oraz z osobami mieszkającymi w pobliżu; lokalizacja ośrodków – znajdują się zazwyczaj daleko od węzłów komunikacyjnych; nieodpowiadający oczekiwaniom migrantów standard ośrodków;
-sytuacja w szkole: problem z integracją w szkole,uczeniem się języka;
-procedury: zdarza się niedbalstwo i brak wrażliwości urzędników podczas rozpatrywania spraw osób starających się o nadanie statusu uchodźcy, trudna sytuacja z przedzieleniem dziecka do przedszkola jeżeli nie ma numeru PESEL;
-dyskurs polityczno-medialny: rozbudzanie zbyt wysokich oczekiwań osób starających się o status uchodźcy w Polsce przez deklaracje medialne niektórych polityków (nie mające wagi prawnej).
Praca nad propozycjami działań na rzecz wymuszonych migrantów z Ukrainy w Polsce i wypracowaniem rekomendacji
Do każdego zgłoszonego bloku problemów uczestnicy proponowali przynajmniej jedno rozwiązanie:
-Informowanie (w postaci ulotek, tablic informacyjnych, broszur itd.) o procedurze ubiegania się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce na granicy ukraińskiej;
-Rozdawanie przez Straż Graniczną ulotek i broszur, które powstały we współpracy Straży Granicznej z organizacjami pozarządowymi w Polsce;
-Kampania informacyjna w Ukrainie, z zaangażowaniem polskich i ukraińskich organizacji pozarządowych, jak również mediów;
-Rozdanie materiałów informacyjnych w polskich konsulatach w Ukrainie;
-Informowanie o polskich organizacjach pozarządowych i charytatywnych, które pomagają w otrzymaniu odzieży, środków czystości itd.;
-Zapewnienie dostępności pomocy psychologicznej w języku ojczystym osobom starającym się o nadanie statusu uchodźcy w ośrodkach dla uchodźców;
-Budowanie w ośrodkach pozytywnego wizerunku psychologów, zrozumienia ich roli i zaufania do nich;
-Szerszy i aktywniejszy udział organizacji pozarządowych w konsultacjach społecznych ws. nowelizacji ustawy o uchodźcach;
-Stworzenie w ośrodkach dla uchodźców programów integracyjnych uwzględniających fakt dużej rotacji przebywających w nich obcokrajowców;
-Zwrócenie uwagi Urzędu ds. Cudzoziemców na problem występowania konfliktów religijno-etnicznych w ośrodkach dla cudzoziemców i konieczność niedopuszczenia do ich powstawania (m.in. poprzez odpowiednie kierowanie osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy do poszczególnych ośrodków);
-Informowanie i wsparcie osób chętnych do wynajęcia prywatnych mieszkań na czas trwania procedury starania się o nadanie statusu uchodźcy;
-Stworzenie w ośrodkach dla uchodźców stanowiska mediatora/superwizora (niezależnego od władz ośrodków), który z pewną częstotliwością wizytowałby ośrodek, badał sytuację między obcokrajowcami oraz między obcokrajowcami a administracją.
Podsumowanie
Podczas spotkania grupie zajmującej się tematem „Migracja wymuszona: sytuacja w Polsce osób z Ukrainy ubiegających się o ochronę międzynarodową” udało się nie tylko w dość szczegółowy sposób przeanalizować problemy osób starających się o nadanie statusu uchodźcy, ale również zastanowić się nad ewentualnymi rozwiązaniami. Rekomendacje te warto jeszcze przeanalizować z ekspertami w szerszym gronie, zastanowić się nad możliwościami wprowadzenia ich w życie, ale pierwszy krok udało się zrobić.
Grupa IV “Potrzeby integracyjne młodych ludzi z Ukrainy”.
Moderator grupy: Daryna Popil
Problemy, które określiła grupa:
1. Problem z informowaniem ukraińskich migrantów, oraz brak wiedzy między polskich obywateli na temat ukraińskich migrantów;
2. Barier językowy;
3. Brak potrzeby integracji w polskie społeczeństwo wśród migrantów z Ukrainy;
4. Problem z miejscem integracji, brak dotychczasowego punktu spotkań, dostępnego dla wszystkich Ukraińskich migrantów;
5. Niedostateczna współpraca pomiędzy Ukraińskimi organizacjami, co działają w Polsce;
6. Nieuczciwe agencje, rekrutujące studentów w Ukrainie na studia w Polsce;
7. Brak opieki nad studentami w polskich uczelniach;
8. Brak reprezentacji prawnej dla osób niepełnoletnich, co przyjeżdżają na studia do Polski;
9. Stereotypowe myślenie wobec Ukraińskiej młodzieży co powoduje dużo problemów (na przykład niechęć wynajmować mieszkania Ukraińskim studentom)
Działanie oraz rekomendacji, wypracowane grupą w nawiązaniu do podanych wyżej problemów:
1. Potrzeba większej ilości spotkań integracyjnych dla Ukraińskich migrantów.
2. Stworzenie w każdym polskim mieście stabilnego punktu dla spotkań Ukraińskich Migrantów, chodzi o miejsce gdzie zawsze można przyjść i otrzymać jakąś informację, psychologiczne wsparcie, a nawet pomoc.
3. Stworzenie informacyjnej kampanii w Polsce na rzecz prezentowania pozytywnego wizerunku Ukraińskiego migranta (szczególnie Ukraińskiego studenta), załączenie polskich mediów do takich działań.
4. Potrzeba działań informacyjnych dla polskich obywateli co mają stosunek do Ukraińskich migrantów (chodzi o szkolenia dla urzędników, pracowników banku etc.).
5. Stworzenie jednego centrum informacyjnego dla Ukraińskich Migrantów w Polsce, na przykład Internet portalu “Ukrainiec w Polsce”.
6. Na uczelniach gdzie studiują osoby z Ukrainy, stworzyć system pomocy takim studentom (zapełnienie opiekunów, co będą pomagać nie tylko w zakresie studiów, ale i w codziennych kłopotach, szczególnie na samym początku, kiedy młoda osoba przybywa do obcego jej społeczeństwa).