Poznajcie Podlasie! – Nasz Wybir – Portal dla Ukraińców w Polsce

Poznajcie Podlasie!

12 października 2018
Poznajcie Podlasie!

Materiał ten jest dostępny również w języku ukraińskim

Planując letnie wojaże warto pomyśleć o Północnym Podlasiu – historycznej krainie, znajdującej się w międzyrzeczu Narwi i Bugu, w granicach obecnego województwa podlaskiego. To zielony, ekologicznie czysty region, znany nie tylko z walorów przyrodniczych, w szczególności z Puszczy Białowieskiej, ale także z niepowtarzalnego kolorytu i ciekawych zabytków, związanych z ruską (jak tu do tej pory mówią), a więc ukraińską tradycją. Mało kto bowiem wie, że ten niewielki skrawek ziemi, w pobliżu polsko – białoruskiej granicy – to w rzeczywistości peryferyjne ukraińskie etniczne terytorium.   

Podróż po Podlasiu warto rozpocząć od niewielkiego miasteczka Drohiczyn nad Bugiem, którego historia sięga czasów Rusi Kijowskiej. Już w XI wieku powstał tu warowny gród. Jego pozostałością jest grodzisko, z którego rozciąga się malowniczy widok na Bug – obowiązkowy punkt programu wizyty turystów.

Eksponaty muzeum w Drohiczynie

W XIII – XIV wieku Drohiczyn wchodził w skład Księstwa Halicko – Wołyńskiego. Chyba niewiele osób wie, że to właśnie tu w 1253 roku został koronowany książę Daniel Halicki.

Oprócz Drohiczyna, warto odwiedzić inne byłe grody, które wchodziły w skład Rusi Kijowskiej. To położony nad Bugiem malowniczy Mielnik, Bielsk Podlaski, w którym znajduje się najstarsza drewniana świątynia Podlasia –  cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny z XVII wieku. Nie można zapominać także o Surażu – północno – zachodniej rubieży Księstwa Kijowskiego, w którym warto odwiedzić prywatne Muzeum Archeologiczne Wiktora Litwińczuka oraz wejść na średniowieczne grodzisko, skąd roztacza się malowniczy widok na Narew.

Widok na Narew z grodziska w Surażu

Wśród zabytków przeszłości należy zwrócić uwagę także między innymi na grodziska w pobliżu wsi Haćki, Zbucz oraz Klukowicze. Grodzisko z VI-XIII wieku w Haćkach, nieopodal Bielska Podlaskiego, jest jednym z najstarszych. To unikalny obiekt na rusko – mazowieckim pograniczu, zarówno z punktu widzenia historii jak i przyrody. Jest to część dużego zespołu przyrodniczo – archeologicznego.

Podlasie to nie tylko historia, ale także żyjące ukraińskojęzyczne wsie, w których można usłyszeć archaiczne północnoukraińskie gwary. W regionie jest wiele miejscowości, w których ponad 90% mieszkańców to prawosławni autochtoni. Nadal jeszcze rozmawiają ukraińskimi gwarami, w cerkwi modlą się w języku cerkiewnosłowiańskim z rosyjską wymową, do dzieci zwracają się po polsku, a uważają się za … Białorusinów.

Tradycyjna podlaska chata we wsi Zbucz, z nieodłączną ławeczką

Podlaskie wsie są bardzo charakterystyczne. Zachowała się tu ciekawa drewniana architektura – tradycyjne zagrody i domostwa z oryginalnymi snycerskimi zdobieniami, których nie zobaczymy w żadnym innym regionie Polski. Na Podlasiu pojawiły się prawdopodobnie po „bieżeństwie” 1915 roku (przymusowej ewakuacji ludności) i jest jedną z turystycznych atrakcji regionu.

W niektórych podlaskich wsiach lub w ich okolicy można zobaczyć zabytkowe kapliczki słupowe, drewniane krzyże, uwieńczone krzyżykami wykonanymi przez mistrzów kowalskiego rzemiosła, wiatraki, stare kuźnie. Jednak uwagę turystów zwracają przede wszystkim cerkwie. Warto zobaczyć, między innymi, świątynie zbudowane do 1839 roku, jeszcze za czasów unii. Najciekawsze z nich zobaczymy w Szczytach, Koźlikach, Starym Korninie i Nowym Berezowie. Stylem przypominają ludową architekturę. W pobliży jednej z najładniejszych – cerkwi Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela w Szczytach z końca XVIII wieku nadal stoi figura Jana Nepomucena, której miejscowi prawosławni po kasacji unii nie pozwolili zabrać.

Jedna z najładniejszych podlaskich cerkwi w Szczytach

Podlaskie cerkwie są bardzo różnorodne stylowo. Zachowało się tu wiele budowli z XIX wieku, które nawiązują do architektury rosyjskiej. Spośród współczesnych świątyń na szczególną uwagę zasługuje sobór św. Trójcy w Hajnówce,  zaprojektowany przez Aleksandra Grygorowicza. Współtwórcą projektu cerkwi był znany malarz, ikonopisca  ukraińskiego pochodzenia Jerzy Nowosielski.

Przykłady podlaskiej drewnianej architektury można zobaczyć w różnych skansenach, a także w kwaterach agroturystycznych, które oferują turystom wypoczynek, połączony z poznawaniem podlaskiego dziedzictwa kulturowego. Na uwagę zasługują, między innymi, pensjonat „Sioło Budy”, ośrodki w Nowym Berezowie, Białowieży czy Koźlikach. „Zahoroda” w Koźlikach nad Narwią – to nie tylko skansen, w którym gromadzone są zabytki tradycyjnego wiejskiego budownictwa regionu, ale także miejsce spotkań Ukraińców Podlasia podczas różnorodnych kulturalnych wydarzeń.

Skansen – zagroda w Koźlikach

Osoby, które szukają bardziej współczesnej ukraińskiej historii, mogą udać się na stary cmentarz we wsi Dubiny koło Hajnówki, gdzie stoi pomnik bojownikom o wolność Ukrainy, ustanowiony w okresie międzywojennym, przez byłych żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej, którzy osiedlili się w Hajnówce, Białowieży i innych miejscowościach regionu.

Synagoga w Orli

Nie można nie zwrócić uwagi na miasteczka Milejczyce i Orlę, w których ruska przeszłość przeplata się z żydowską. W Orli  obowiązkowym punktem wizyty jest synagoga z XVIII wieku, która zachowuje klimat czasów, gdy większość mieszkańców miasteczka stanowili Żydzi.

Podlasie to bardzo klimatyczny  region na styku kultur, w którym można wypoczywać oddychając czystym powietrzem, skosztować regionalnej kuchni i podziwiać piękne krajobrazy. Dodatkowym walorem przyciągającym turystów może być … tak , tak – znikoma liczba turystów, których szybciej spotkamy w Białowieży, niż w spokojnych wsiach i miasteczkach regionu na skraju Puszczy Białowieskiej. Jeśli chcecie wypocząć na łonie natury, z dala od tłumu turystów, a dodatkowo zobaczyć małe chatki i cerkiewki – odwiedźcie podlaskie wsie i miasteczka. Z pewnością, poczujecie w nich klimat dawnej Rusi.

Ludmiła ŁABOWICZ