Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) jest jedną z najpowszechniejszych danin publicznych w Polsce. Każdy przychód otrzymany przez osobę fizyczną jest opodatkowany podatkiem PIT, o ile przepisy nie przewidują zwolnienia.
Opodatkowaniu w Polsce podlegają nie tylko polscy obywatele, ale również obcokrajowcy. Zakres ich opodatkowania jest uzależniony od tego, czy w Polsce nabędą tzw. rezydencję podatkową.
Rezydencja podatkowa
Aby uzyskać status polskiego rezydenta podatkowego należy spełnić przynajmniej jeden z dwóch warunków. Należy przebywać w roku podatkowym na terytorium Polski minimum 183 dni lub posiadać w Polsce centrum interesów życiowych lub gospodarczych (co w praktyce oznacza najczęściej przebywanie rodziny – współmałżonka i dzieci na terenie Polski). Jeśli obcokrajowiec zostaje uznany za polskiego rezydenta podatkowego, a jednocześnie pozostaje rezydentem podatkowym w swoim kraju rodzimym (np. jego rodzina pozostaje na Ukrainie, a on spędza więcej niż pół roku w Polsce), wówczas konflikt rezydencji należy rozwiązać na podstawie przepisów umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej między oboma krajami.
Niemniej jednak, niezależnie od statusu rezydencji w Polsce – w każdym przypadku dochody cudzoziemców za pracę wykonywana na terytorium Polski będą podlegały opodatkowaniu w Polsce.
PIT. PIT-37. PIT-36
Większość dochodów – w szczególności te, które osoba fizyczna otrzymuje na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, czy umowy o dzieło – w trakcie roku rozliczane są przez pracodawcę lub zleceniodawcę, który działa jako tzw. płatnik i odprowadza zaliczki na PIT do urzędu skarbowego. Niezależnie od powyższego, w większości przypadków po zakończeniu roku, każda osoba fizyczna musi samodzielnie rozliczyć swój podatek PIT za dany rok poprzez złożenie zeznania podatkowego.
Termin na złożenie większości rodzajów zeznań podatkowych za 2020 rok upływa 30 kwietnia 2021 r. Podstawowym typem zeznania składanym przez większość podatników jest PIT-37 – stosujemy go, jeżeli w trakcie roku uzyskaliśmy wyłącznie dochody, które rozliczał polski płatnik, tj. najczęściej polska firma, która zatrudniała nas na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło itp.
W przypadku uzyskiwania innych dochodów właściwy może być inny typ zeznania. Na przykład PIT-36 jest formularzem, który stosujemy, jeśli oprócz powyższych dochodów otrzymaliśmy również dochody uzyskane bez pośrednictwa polskiego płatnika (tj. polskiego pracodawcy lub zleceniodawcy), takie jak dochody z działalności gospodarczej, z najmu nieruchomości lub dochody z zagranicy. W przypadku uzyskiwania innych dochodów, konieczne może być zastosowanie odrębnego formularza.
Od 1 stycznia 2019 r. weszły w życie przepisy, na podstawie których Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) automatycznie przygotowuje dla każdego podatnika roczne zeznanie podatkowe (bez konieczności składania odrębnego wniosku). Podatnik może zapoznać się z przygotowanym przez KAS zeznaniem na Portalu Podatkowym od dnia 15 lutego. Ta forma rozliczenia przewiduje możliwość złożenia zeznania indywidualnego, wspólnego z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Podatnik będzie miał możliwość:
- zweryfikowania / akceptacji zeznania bez zmian;
- zmodyfikowania / uzupełnienia danych w zeznaniu (np. o przysługujące mu ulgi);
- odrzucenia zeznania i samodzielnego rozliczenia.
W przypadku zeznania PIT-37 oraz PIT-38 (jest to zeznanie służące do rozliczenia dochodów z zysków kapitałowych), jeśli podatnik do 30 kwietnia nie podejmie żadnych działań, wówczas z upływem tego terminu zeznanie przygotowane przez KAS zostanie automatycznie zaakceptowane i uznane za złożone.
PIT-11
Jeżeli dana osoba była zatrudniona na umowie o pracę, zlecenia lub o dzieło, pracodawca / zleceniodawca powinien w terminie do końca stycznia przygotować informację PIT-11 za ubiegły rok i przekazać ją do urzędu skarbowego właściwego dla podatnika. Jednocześnie do końca lutego po zakończeniu danego roku jest on zobowiązany przekazać ten sam formularz podatnikowi. PIT-11 zawiera kwoty przychodu, kosztów obniżających przychód, dochodu, zaliczek na podatek a także składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, które obniżają podstawę opodatkowania i podatek. Na podstawie informacji zawartych w PIT-11 osoba fizyczna powinna rozliczyć swoje przychody w zeznaniu rocznym (najczęściej będzie to PIT-37). Dane z informacji PIT-11 będą również wykorzystane przez KAS dla celów automatycznego przygotowania zeznania.
Nierezydent podatkowy. IFT-1R
W przypadku wykonywania pracy w Polsce przez cudzoziemców, którzy są w Polsce nierezydentami podatkowymi, na podstawie umowy innej niż umowa o pracę, podatnicy powinni otrzymać od firmy, w której są zatrudnieni odpowiednik PIT-11 – czyli deklarację IFT-1R. Druk ten (informacja o wysokości uzyskanego w ciągu roku przychodu) właściwy jest tylko dla tych obcokrajowców, którzy nie mają w Polsce miejsca zamieszkania do celów podatkowych (polskich nierezydentów podatkowych). Sporządzenie tego dokumentu jest obowiązkiem płatnika (czyli podmiotu gospodarczego zatrudniającego daną osobę) – powinien zostać on wysłany do właściwego urzędu skarbowego do końca stycznia za rok ubiegły, a termin przekazania egzemplarza druku podatnikowi to ostatni dzień lutego. Po otrzymaniu informacji IFT-1R, polski nierezydent podatkowy powinien rozliczać się z podatków wyłącznie w kraju ojczystym (nie powstaje obowiązek złożenia deklaracji PIT w Polsce), a podatek odprowadzony przez płatnika w Polsce jest podatkiem ostatecznym (w przypadku umowy zlecenie lub umowy o dzieło jest to podatek zryczałtowany według stawki 20%). W przypadku jednak, w którym okazuje się, że dana osoba jest jednak polskim rezydentem podatkowym za dany rok, dane o pobranym podatku znajdujące się na IFT-1/IFT-1R potraktować można jako zaliczkę na podatek i rozliczyć się w Polsce, składając polską deklarację podatkową. W takim przypadku ostateczna kwota podatku za rok wynika z rocznego rozliczenia PIT i możliwy jest zwrot podatku nadpłaconego w trakcie roku przez zatrudniającego.
Stawki podatku progresywnego
Podatek PIT w Polsce jest co do zasady progresywny, tzn. im większy uzyskujemy dochód, tym wyższą płacimy stawkę podatku. Stawki podatku progresywnego wynoszą: 17% dla dochodu do 85.528 zł. rocznie i 32% dla nadwyżki ponad tę kwotę. Oprócz tego istnieje kwota przychodu wolnego od podatku, która w 2020 roku wynosiła 8.000 zł. Przy czym dla osób zarabiających powyżej 8.000 zł. kwota wolna ulegała proporcjonalnemu zmniejszeniu im większe były dochody danej osoby. W przypadku osób osiągających dochody opodatkowane w wysokości 127.000 zł. rocznie i więcej, całość ich dochodów podlega opodatkowaniu (bez kwoty wolnej). W 2021 roku kwota wolna do podatku i sposób jej obliczenia pozostanie bez zmian w stosunku do 2020 roku.
Podatek progresywny płaci się m.in. od dochodów z umowy o pracę, zlecenia lub umowy o dzieło. W przypadku innych źródeł przychodu, mogą obowiązywać inne stawki. Przychody można co do zasady obniżyć o koszty ich uzyskania, które są inaczej ustalane dla różnych typów przychodu. Dodatkowo składki na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone w trakcie roku pozwolą również obniżyć zarówno podstawę opodatkowania (składki na ubezpieczenia społeczne), jak i sam podatek (część składki na ubezpieczenie zdrowotne). Jeśli w trakcie roku mieliśmy polskiego pracodawcę lub zleceniodawcę, zarówno koszty uzyskania przychodu, jak i kwoty składek będą wynikały z informacji PIT-11, którą od niego otrzymamy.
Odliczenia i ulgi
Ponadto, rozliczając swoje przychody uzyskane w trakcie roku podatkowego, podatnik jest uprawniony do zastosowania odliczeń i ulg, które pozwolą obniżyć dochód bądź podatek. Najpopularniejszą jest ulga na dziecko. Jeżeli podatnik wychowuje jedno lub dwójkę dzieci, może obniżyć podatek o 1.112,04 zł. za każde dziecko, dla trzeciego dziecka kwota ulgi wzrośnie do 2.000,04 zł., a dla czwartego i kolejnego do 2.700 zł. Dziecko musi mieć poniżej 18 lat lub jeśli nadal się uczy – poniżej 25 lat oraz nie może uzyskać dochodów powyżej kwoty 3.089,00 zł. W przypadku posiadania tylko jednego dziecka, ulga przysługuje, jeśli rodzice osiągnęli nie więcej niż 112.000 zł. dochodu rocznie. Ulgę na dzieci można zastosować nawet, jeżeli dzieci na co dzień zamieszkują poza Polską (np. na Ukrainie) – odliczenie przysługuje w powyższych wysokościach niezależnie od miejsca stałego zamieszkania dzieci.
Do innych ulg należą m.in. ulgi związane z darowiznami na rzecz kościoła lub organizacji charytatywnych, wydatkami na użytkowanie sieci Internet lub na cele rehabilitacyjne. Odliczenia te są odpowiednio limitowane i wymagają odpowiedniej dokumentacji.
Dodatkowo, dla osób, które nie ukończyły 26 roku życia, polskie przepisy przewidują zwolnienie z opodatkowania wynagrodzenia do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty 85.528 zł. Nadwyżka uzyskanego przychodu podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych (17% i 32%). Nie wszystkie przychody objęte są zwolnieniem (generalnie dotyczy ono dochodu z umowy o pracę oraz umowy zlecenia).
Każdy może również wskazać w zeznaniu podatkowym organizację charytatywną, na rzecz której chciałby przekazać 1% swojego podatku. Nie wiąże się to z dodatkowymi kosztami – po prostu cześć podatku zamiast trafić do budżetu państwa, zostanie przekazane na konto organizacji charytatywnej.
Ważne jest, aby złożyć zeznanie podatkowe w terminie. W przypadku spóźnienia (co zasadniczo powinno zostać wyeliminowane, jeśli zeznanie dla podatnika przygotuje KAS), może się to wiązać z nałożeniem grzywny lub mandatem skarbowym. Jeśli jednak dojdzie do takiej sytuacji, aby uniknąć kar, należy jak najszybciej złożyć zeznanie, dołączając do niego tzw. „czynny żal”, czyli pismo, w którym można powołać się na nieznajomość przepisów i dobrowolnie przyznać się do niedopełnienia terminu.
Jeżeli z zeznania podatkowego wynika niedopłata podatku, należy ją uregulować najpóźniej do 30 kwietnia po zakończeniu roku (do 30 kwietnia 2021 r. w przypadku zeznania za rok 2020), wpłacając ją na konto właściwego urzędu skarbowego. W przypadku opóźnienia, musimy liczyć się z odsetkami wynoszącymi 8% w skali roku.
Jeśli zamiast niedopłaty podatku wystąpi nadpłata, urząd skarbowy powinien zwrócić ją w terminie trzech miesięcy na rachunek bankowy podatnika (jeśli podatnik zgłosił rachunek do Urzędu Skarbowego) lub za pośrednictwem Poczty Polskiej na adres wskazany w zeznaniu rocznym.
W przypadku popełnienia błędu w złożonym zeznaniu rocznym możliwa jest jego korekta i ponowne przekazanie do Urzędu Skarbowego.
Jak zostało wspomniane, w przypadku nierezydentów podatkowych, którzy osiągają dochody z umowy zlecenia lub umowy o dzieło i otrzymują od płatnika informację IFT-1 nie podlegają oni podatkowi progresywnemu, ale zryczałtowanemu podatkowi według stawki 20% i nie mogą dokonywać żadnych odliczeń. Nie składają też zeznania podatkowego w Polsce.
Magdalena Tomaka, Starsza Konsultantka
Maja Zabawska, Dyrektorka
Deloitte Doradztwo Podatkowe Dąbrowski i Wspólnicy Sp. K.