Opowiadaliśmy już o położonych na południu ośrodkach życia ukraińskich autochtonów w Polsce – Przemyślu, Lublinie, Krakowie. Związek tych miast z ukraińską historią jest bezsprzeczny i oczywisty. Jednak nie każdy na Ukrainie wie, że jednym z najbardziej znaczących centrów ukraińskiej kultury w Polsce jest Gdańsk.
Lub konkretniej – Trójmiasto, czyli położona nad Morzem Bałtyckim aglomeracja trzech miast – Gdańska, Sopotu i Gdyni. Obecnie ten obszar jest połączony wspólnym systemem komunikacyjnym, jednak jeszcze nie tak dawno, tworzące aglomerację ziemie wchodziły w skład różnych państw. W okresie międzywojennym Gdańsk i Sopot były częścią Wolnego Miasta Gdańsk – państwa, które istniało pod kontrolą Ligii Narodów; Gdynia w tym samym czasie dopiero powstawała jako jedyny bałtycki port państwa polskiego, a niektóre wschodnie obszary obecnej aglomeracji wchodziły w skład Trzeciej Rzeszy. W 1945 roku wszystkie te tereny stały się częścią socjalistycznej Polski – w ciągu dwóch lat wysiedlono z tych ziem Niemców (Niemcy wolą określać to mianem „wypędzenia”), natomiast z południa do sąsiednich powiatów „przygnano” sporo Ukraińców.
W czasach PRL, podobnie jak wcześniej, Gdańsk pozostawał najważniejszym centrum całego północnego obszaru kraju – był to, z jednej strony, najważniejszy polski port (czyli „okno na Zachód”), a z drugiej – znaczący ośrodek akademicki, który przyciągał szczególnie Ukraińców z bliższych lub bardziej oddalonych zakątków. Dzięki temu, w czasach politycznej odwilży lat 50-tych, utworzyły się tu dynamicznie działające po dziś dzień struktury. W mieście działa znana świetlica Pomorskiego Oddziału Związku Ukraińców w Polsce, Trójmiasto – to tradycyjne miejsce organizacji największego Festiwalu Kultury Ukraińskiej w Polsce, imprezy która odbywa się raz na parę lat tradycyjnie w Operze Leśnej w Sopocie – jednej z najbardziej prestiżowych scen Polski.
Specyfika miejscowej ukraińskiej społeczności, przypomnijmy – z dużym odsetkiem aktywnych studentów, przyczyniła się do utworzenia Związku Ukraińskiej Młodzieży Niezależnej. To stowarzyszenie każdego roku w listopadzie przeprowadza tradycyjny Jarmark Młodzieżowy (o którym poniżej w gazecie).
W mieście działa także organizacja migrantów „Skrzyżowanie – Zatoka Gdańska”. Słowo „skrzyżowanie” osobiście kojarzy mi się z Trójmiastem – z resztą, pojawia się ono w całej serii miejscowych przedsięwzięć kulturalnych. Dlaczego? Ponieważ Gdańsk jest nie tylko ważnym centrum dla mniejszości ukraińskiej – w pewnym stopniu „za swe miasto” uważają go także Niemcy, Litwini czy Żydzi. No i oczywiście Polacy. Dlatego rokrocznie, w październiku wspólnie organizują festiwal „Gdańskie biografie”.
Ihor ISAJEW