Następnym, po Przemyślu, punktem naszej podróży po ukraińskich miejscach Polski jest Lublin. Miasto od dawna słynie z mozaiki narodów i kultur, której wyraźnym elementem w przeszłości i obecnie są Ukraińcy. Obecność naszych rodaków w Lublinie to wynik bliskości ukraińsko – polskiej granicy, a także znaczenia, jakie miasto odgrywało w przeszłości.
Znaczenie Lublina zaczęło wzrastać od końca XIV wieku, po podpisaniu unii polsko-litewskiej. Odbywał się w nim Sejm, działał Trybunał Koronny, dlatego też Lublin stał się ważnym miejscem także dla ruskiej ludności ówczesnej Rzeczypospolitej. Głównym centrum życia wschodniosłowiańskiej wspólnoty była prawosławna cerkiew Przemienienia Pańskiego (Spasa). Utworzono przy niej szkołę i bractwo cerkiewne, którego członkami stali się przedstawiciele znaczących ruskich książęcych rodów, a w szczególności książę Konstanty Ostrogski. Dzięki wsparciu takich ludzi miejscowa społeczność na początku XVII wieku mogła zbudować nową, murowaną cerkiew, która zachowała się po dziś dzień. Ta świątynia to ciekawy przykład lubelskiego renesansu, obecnie pełni funkcję katedry Prawosławnej Diecezji Lubelsko – Chełmskiej. Dowodem na wielowiekową obecność w mieście ruskiej społeczności jest fakt, że jedna z najstarszych ulic w mieście nosi nazwę „Ruskiej”. Kolejny ślad – kaplica św. Trójcy na Lubelskim Zamku. Na jej ścianach znajdują się freski w bizantyńsko – ruskim stylu z XV wieku, które są najcenniejszym zabytkiem miasta. Także w kolekcji lubelskiego muzeum na Zamku zachowały się zabytki ukraińskiej sztuki ludowej oraz ikony. Warto dodać, że obecnie jedno z najważniejszych rond w mieście nosi imię metropolity Piotra Mohyły, a niedawno władze podjęły decyzje o nadaniu jednemu ze skwerów imienia Tarasa Szewczenki.
Na początku XX wieku w Lublinie osiedliła się grupa ukraińskich emigrantów politycznych i wojskowych, którzy zmuszeni byli opuścić ojczyznę po porażce w walce o niepodległość. Dzięki nim w Lublinie ponownie odrodziło się ukraińskie życie kulturalne i oświatowe, a świadectwem ich obecności są mogiły oraz pomnik poświęcony żołnierzom armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, na prawosławnym cmentarzu przy ulicy Lipowej. Po II Wojnie Światowej w mieście osiedlili się Ukraińcy z Chełmszczyzny i Podlasia, z których wielu deportowano z ojczystych ziem w ramach akcji „Wisła” w 1947 roku. Wówczas w Lublinie utworzono jedno z pierwszych kół Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego (obecnie Związek Ukraińców w Polsce), zaczęły działalność ukraińskie zespoły artystyczne, w lokalnym radiu nadawano audycje w języku ukraińskim.
W ciągu trzech ostatnich dziesięcioleci nastąpił rozwój ukraińskiej społeczności Lublina w takich dziedzinach jak kultura, oświata, działalność wydawnicza, w sferze organizacyjnej, a także życiu religijnym. Obecnie ukraińska społeczność Lublina jest dosyć liczna i różnorodna. Od paru lat zasilają ją obywatele Ukrainy. Jedna z najbardziej aktywnych miejscowych organizacji to Ukraińskie Towarzystwo, które posiada swój oddział w Chełmie. W ramach kulturalno – społecznej działalności Towarzystwo prowadzi ukraińską niedzielną szkołę. Na Uniwersytecie Marii Curie – Skłodowskiej oraz Katolickim Uniwersytecie Ludowym działają katedry filologii ukraińskiej. Na bazie Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów planowano utworzenie wspólnej uczelni, jednak ze względu na brak zaangażowania z ukraińskiej strony, projekt nie został zrealizowany. W Lublinie działa Konsulat Generalny Ukrainy, aktywną działalność prowadzi greckokatolicka parafia, której proboszcz ks. Stefan Batruch (przewodniczący Fundacji Duchowej Kultury Pogranicza) jest organizatorem dorocznych Europejskich Dni Dobrosąsiedztwa. Impreza odbywa się w różnych miejscach na polsko – ukraińskiej granicy. Jej główne cele to wspieranie transgranicznej współpracy Polski i Ukrainy oraz tworzenia większej ilości przejść na granicy obu państw.
Przygotował Grzegorz Spodarek (na podstawie materiałów ukr-tov.pl)