Województwo dolnośląskie to jeden z tych regionów Polski, który od wieków jest miejscem styku wielu kultur i tradycji. Na terenie województwa znajdują się 3 obiekty światowego dziedzictwa UNESCO: dwa barokowe drewniane kościoły z połowy XVII wieku w miejscowościach Jawor i Świdnica oraz Hala Stulecia we Wrocławiu – wczesno-modernistyczny żelbetowy obiekt wybudowany na początku ubiegłego wieku, który pełni funkcję widowiskowo-sportową. Wszystkie te budowle są unikalnymi konstrukcjami swoich czasów. Więcej o nich – w tekście Jewhena Jakowenki.
Hala Stulecia we Wrocławiu
Halę Stulecia zbudowano w latach 1911-1913, według projektu miejskiego architekta miasta Breslau (niemiecka nazwa Wrocławia) Maxa Berga. Była to wówczas jedna z największych tego typu budowli, zbudowana z zbrojonego betonu (pierwowzorem dla Berga była Bazylika św. Piotra w Watykanie). Budowę poświęcono setnej rocznicy zwycięstwa w bitwie pod Lipskiem w 1813 roku (bitwa podczas wojen napoleońskich pomiędzy wojskami sojuszników cesarza Napoleona z jednej strony a wojskami Szwecji, Prus, Austrii i Rosji) . Na otwarciu hali wystawiono sztukę Hauptmanna „Festiwal niemieckich rymów” (to właśnie ten dramatopisarz miał wpływ na twórczość Łesi Ukrainki). Spektakl wywołał falę krytyki – autorowi zarzucono sympatię do Napoleona Bonaparte za jego pragnienie stworzenia zjednoczonej Europy.
II wojna światowa spowodowała znaczne zniszczenia Wrocławia. Miasto zmieniło także swój skład etniczny: zamiast większości niemieckiej (została przesiedlona po zakończeniu wojny) i mniejszości żydowskiej (większość padła ofiarą Holocaustu), do Wrocławia przybyli Polacy ze Lwowa, Wilna i Wołynia ( obecnie około jedna czwarta ludności miasta to Ukraińcy). Hala Stulecia nie została zniszczona.
W 1948 roku we Wrocławiu odbył się Międzynarodowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju. Wzięli w nim udział przedstawiciele kultury i naukowcy z 46 krajów świata. Byli to między innymi Bertold Brecht, Pablo Picasso, Zofia Nałkowska i inni. Hala Stulecia była podczas kongresu jednym z miejsc ich spotkań.
W 2006 roku Hala Stulecia została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Pawilon Czterech Kopuł, Pergola i multimedialna fontanna
Obok Hali Stulecia w 1913 roku otwarto również Pawilon Czterech Kopuł i Pergolę, zaprojektowane przez architekta Hansa Poelziga. Zespół ten uzupełnia modernistyczną przestrzeń przy hali. Pergola to żelbetowy deptak o długości 350 metrów w kształcie elipsy – od wiosny porośnięty zielonym bluszczem, który jesienią przebarwia się na czerwono. Wrocławska Pergola to jedna z najpopularniejszych lokalnych atrakcji dla turystów, którzy lubią fotografować się w jej przestrzeni. Pomiędzy nią a Halą Stulecia znajduje się jedna z największych w Europie i największa w Polsce multimedialna fontanna. Otwarto ją w 2009 roku. Fontanna zajmuje około 1 hektara. W ciepłej porze roku fontanna tworzy widowisko z połączenia światła, wody, a czasem ognia. Działanie to podkreślają kompozycje zarówno muzyki klasycznej, jak i współczesnej.
Wrocławska Iglica
W 1948 roku obok Hali Stulecia wzniesiono wrocławską stalową iglicę, której wysokość sięgnęła 106 metrów (obecnie – 90,3 m). Powstała w ramach Wystawy Ziem Odzyskanych (terenów, które po 1945 roku weszły w skład Polski).
Kościoły Pokoju
Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej w 1648 roku (jednej z najkrwawszych wojen tamtych czasów, która pochłonęła jedną trzecią ludności ówczesnych Niemiec), śląscy ewangeliccy protestanci otrzymali możliwość zbudowania pod Wrocławiem trzech barokowych drewnianych kościołów w konstrukcji szachulcowej, według projektu architekta Albrechta von Säbischa: w Świdnicy, Jaworze i Głogowie. Podczas wojny śląscy ewangelicy stracili prawo do prawie wszystkich swoich świątyń, ale warunki pokoju westfalskiego z 1648 roku i naciski polityczne protestanckiej Szwecji zobowiązały Ferdynanda III Habsburga do zezwolenia miejscowym protestantom na budowę trzech kościołów. Wymogiem było, aby te kościoły były budowane z drewna, słomy, gliny i piasku. Ich budowa miała trwać nie dłużej niż rok, a kościoły miały być usytuowane poza granicami miasta, nie dalej jednak niż na odległość strzału armatniego od murów miejskich.
Wspomniane kościoły były wówczas unikatowymi budowlami w Europie. Do dziś Kościół Pokoju w Świdnicy jest największym barokowym drewnianym kościołem w Europie. Zajmuje powierzchnię 1090 metrów kwadratowych i może pomieścić do 7500 parafian. We wnętrzu znajdują się dzieła sztuki epoki baroku. Malowidła na sklepieniu kościoła wykonali w latach 1696-1698 świdniccy mistrzowie: Christian Sussenbach i Christian Kolychek. Przedstawiają sceny z Pisma Świętego – Księgi Apokalipsy.
Organy świdnickiego Kościoła Pokoju są jednymi z największych w regionie. Zostały zbudowany z prawie czterech tysięcy rur w 1909 roku przez miejscową firmę Schlag&Söhne.
W 1708 roku obok kościoła wybudowano dzwonnicę i szkołę ewangelicką.
Kościół w Jaworze jest nieco mniejszy niż w Świdnicy – może pomieścić do 6000 osób. Posiadał organy wykonane w 1663 roku przez legnickiego projektanta Johanna Hofrichtera (współczesne organy wykonał już w 1855 roku Adolf Lummert, a później przebudowała je firma Schlag&Söhne ze Świdnicy). Od 1995 roku odbywają się tu cykliczne Koncerty Pokoju (międzynarodowy festiwal muzyki kameralnej).
Kościół zbudowany w Głogowie spłonął w 1758 roku podczas wielkiego pożaru miasta i nigdy nie został odbudowany. Natomiast kościoły w Świdnicy i Jaworze zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2001 roku jako unikatowe, największe barokowe kościoły szachulcowe w Europie. Kościoły te są cennymi zabytkami Dolnego Śląska
Jewhen Jakowenko